الاحتجاج (کتاب)

این کتاب با نام کامل "الاحتجاج على اهل اللجاج‏" کتابی است از ابومنصور احمد بن علی بن ابی‌طالب طبرسی (از علمای قرن ششم قمری)، به زبان عربى و در موضوع بحث‏ها و مناظرات معصومين(ع) و بزرگان دين با مخالفان، در موضوعات مختلف دينى.

زندگی‌نامه

گرچه سال ولادت و وفات ابومنصور طبرسی دقیقاً مشخص نیست، اما مسلم است كه او از علمای قرن ششم هجری و معاصر أمین الاسلام طبرسی مؤلف تفسیر مجمع البیان (م 548 ق) بوده است و هر دو از مشایخ ابن شهر آشوب مازندرانی (م 588ق) می‌باشند. پس بدون شك ابومنصور طبرسی صاحب احتجاج، شخصیتی غیر از امین الاسلام طبرسی صاحب مجمع البیان است. احتمال وحدت آن‌ها به طور قطع مردود است و عده‌ای كه این‌ها را یكی دانسته‌اند، به خطا رفته‌اند.

اكثر صاحبان خبر و اندیشه ابومنصور را فقیه بافضیلتی دانسته‌اند و او را در زمره فقهای نامدار عصر خویش، نام برده‌اند. تالیفات دیگر او عبارتند از تاج الموالید، تاریخ الائمه، فضل الزهراء، الكافی فی الفقه، كتاب الصلاه، مفاخر الطالبیّه.

معرفی اجمالی كتاب

این كتاب شامل بحث‌ها و استدلال‌های معصومین علیهم‌السلام و بزرگان دین با مخالفان در موضاعات مختلف كلامی و سایر موضاعات می‌باشد.

الاحتجاج از كتب معتبری است كه علماء به آن اعتماد داشته و روایات آن را نقل می‌كنند. تنها اشكال روایات این كتاب، مرسله بدون اكثر روایات است و هیچ سندی در كتاب برای روایات یافت نمی‌شود.

كتاب با آیات و روایاتی كه به بحث و استدلال با مخالفین ترغیب می‌كنند شروع و اجر و ثواب حمایت‌كنندگان از دین خدا را بیان می‌كند. سپس احتجاجات پیامبر اسلام و ائمه اطهار علیهم‌السلام را به ترتیب ذكر كرده و در بین آن‌ها گاهی استدلال‌ها و بحث‌های اصحاب و اهل بیت پیامبر علیهم‌السلام را نیز آورده است و در پایان، توقیعات امام عصر علیه‌السلام را در پاسخ به سؤالات و مشكلات شیعیان ذكر كرده است.

این كتاب به همت علمای بزرگوار مثل ملا فتح الله كاشانی، علی بن حسن زواری و عمادین قاری استرآبادی به فارسی، ترجمه شده است و شرح‌هایی هم به وسیله ملا فتح الله كاشانی، سید نعمت الله جزایری (به نام قاطع الحاج) میرزا ابوالحسن بحرانی و سید احمد بن محمد حسینی مختاری نوشته شده است.

وضعیت نشر

این كتاب در یك جلد به زبان عربی توسط نشر مرتضی در مشهد مقدس در سال 1403 هـ.ق به چاپ رسیده است. همچنین این کتاب با مقدمه استاد جعفر سبحانی و با تحقیق ابراهیم بهادری و محمدهادی توسط انتشارات اسوه نیز به چاپ رسیده است.

متن کتاب الاحتجاج

• الاحتجاج

منابع

حافظ فرزانه/ مرکز مطالعات و پژوهش‌هاي فرهنگي حوزه علميه، سایت اندیشه قم.